W ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Możecie Państwo dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących cookies. Więcej szczegółów w naszej Polityce Cookies.

Dziś jest wtorek 19 marca 2024 r. Godzina 11:00

Historia

Herb Świnoujścia

Świnoujście to miasto cieszące się międzynarodową sławą już przed wojną, jest wyjątkowo "młodym" miastem. Wpływ na jego powstanie i rozwój miało: położenie, warunki naturalne i sytuacja polityczna jaka panowała w XVIII wieku. Cofnijmy się więc nieco i przypomnijmy parę faktów z historii.


Do XVII wieku Pomorze zachodnie należało do władców pomorskich Gryfitów. Ziemie tu były słabo zaludnione. Tutaj Odra uchodzi do morza trzema odnogami: Świną, Dźwiną i Pianą. Do żeglugi najbardziej nadawała się Piana i ona stanowiła główne połączenie Bałtyku ze Szczecinem, który już w XI wieku był ważnym ośrodkiem handlowym. Natomiast ujście Świny było piaszczyste i rzeka na tym odcinku nie nadawała się do żeglugi, ale łatwo można było się przez nią przeprawiać. Dlatego też tędy biegł szlak handlowy solny wiodący ze wschodu do Lubeki. Już w 1230 roku istniała tu przeprawa promowa. W końcu XIII wieku ujście urasta do ważnego punktu celnego, przy którym powstała wieś West Swine. Wiek XVII i XVIII to czas licznych wojen o dominację na Pomorzu. W ostateczności na mocy układu zawartego w 1721 r. Szczecin oraz wyspy Wolin i Uznam dostały się pod panowanie pruskie. Układ jednak zawierał klauzulę, że na tych ziemiach Prusy nie miały prawa stawiać portu ani budować nowego miasta. Szczecin był znanym portem handlowym, ograniczały go jednak cła nakładane przez Szwedów jako, że cały ruch statków odbywał się przez Pianę, która była w rękach szwedzkich. Prusy chcąc obejść klauzulę zwróciły uwagę na ujście Świny, jako, że istniała tu osada i przeprawa promowa podciągając to jako miasto i port. Wykorzystanie Świny jako drogi żeglownej połączyłoby jednocześnie Śląsk, Wielkopolskę, Ziemię Pyrzycką [które wówczas były w rękach pruskich] z Bałtykiem. Król pruski Fryderyk Wilhelm I podjął decyzję o pogłębieniu rzeki Świny i "rozbudowie" u jej ujścia portu.


Począwszy od 1721 roku rozpoczyna się okres regulacji rzeki. Już w 1747 roku Świnoujście ogłoszono portem morskim. Wkrótce jednak w czasie wojny 7 - letniej w latach 1759 - 1762 Świnoujście opanowali Szwedzi. Wycofując się zniszczyli urządzenia portowe i zatopili kilka statków. Znowu podjęto dalsze prace nad odnowieniem i rozbudową portu. Równolegle wraz z rozwojem portu rozwijało się osiedle. Po raz pierwszy nazwy Świnoujście użyto w 1742 roku dla osady powstającej wokół portu, a 3 czerwca 1765 roku z rąk króla Fryderyka II osada otrzymała prawa miejskie. Jako ciekawostkę można podać fakt, że magistrat wraz z urzędem burmistrza powołany był już w 1753 roku.


      Budowa falochronów w latach 1818 - 1824 spowodowała, że nawet w sztormowe dni wejście do portu było bezpieczne i spokojne. Aby zapewnić większe bezpieczeństwo w 1828 roku ustawiono na falochronie świecącą stawę, a w dwa lata później wieżę obserwacyjną pilotów na wybrzeżu wschodnim. W 1854 roku rozpoczęto budowę najwyższej wówczas w świecie latarni morskiej. Uruchomiono ją już w grudniu 1857 roku. W latach 1874 - 1880 wybudowano Kanał Królewski [obecnie Piastowski], który znacznie skrócił drogę wodną łącząc środkowy bieg Świny bezpośrednio z Zalewem Szczecińskim. Wybudowano go przekopując część wyspy Uznam odcinając ją [ w ten sposób powstała wyspa Karsibór]. Pogłębiono jednocześnie tor wodny. Prace te okazały się jednocześnie przyczyną upadku Świnoujścia jako portu handlowego. Wskutek pogłębienia Świny, duże statki docierały do Szczecina nie zatrzymując się w Świnoujściu. Podobnie było z drogą powrotną. Wiele ludzi związanych zwłaszcza z obsługą tranzytu straciło pracę.


W tej sytuacji zwrócono uwagę na położenie, piękną plażę i klimat. Walory klimatyczne zachęciły do budowy w 1826 roku pierwszego Domu Zdrojowego. Urządzono tu pierwsze łaźnie, do których wodę morską wożono w beczkach. W tym też roku przyjęto pierwszych kuracjuszy w liczbie 613 osób. Wkrótce założono Park Zdrojowy zaprojektowany w 1827 roku przez Piotra Józefa Lenne, dyrektora ogrodów królewskich w Berlinie. Do dziś park jest swego rodzaju granicą dzielącą centrum od dzielnicy wczasowej. W XIX wieku powstała również promenada - szlak spacerowy idący równolegle wzdłuż morza, wiodący do najważniejszych punktów dzielnicy uzdrowiskowej. Z promenady prowadziły między innymi wyjścia na plażę i na molo. Nad morzem usytuowane były wówczas trzy plaże: męska, damska i rodzinna. Podczas wierceń w latach 1890 - 1898 i 1903 - 1904 natrafiono na obfite źródła solankowe o dużych właściwościach leczniczych. Fakt ten zdecydował o dalszym rozwoju i rozbudowie uzdrowiska.


Do rozwoju Świnoujścia jako uzdrowiska przyczyniała się dogodna komunikacja i rozwój żeglugi pasażerskiej. Biała flota zapewniała połączenie z portami bałtyckimi - przykładowo w 1921 roku z drogi morskiej w Świnoujściu skorzystało około 20 tys. pasażerów. W 1876 r. doprowadzono do Świnoujścia drogę kolejową [dojazd do Berlina wynosił około 2 godz.], a w 1927 roku wybudowano lotnisko. To wszystko sprawiało, że Świnoujście odwiedzało przed wojną od 20 - 50 tysięcy rocznie kuracjuszy i gości. W tym czasie liczba mieszkańców wynosiła około 12 tysięcy. Miasto odwiedzane było również przez koronowane głowy co znacznie podnosiło prestiż miasta. Tutaj też doszło do spotkania pomiędzy carem Rosji Mikołajem II a cesarzem Niemiec Wilhelmem II. Odbywało się na redzie, na specjalnie wybudowanym pomoście w połowie drogi pomiędzy okrętami przywódców.


Wraz z rozwojem turystyki zaczęły powstawać urządzenia kulturalne i sportowe. W 1861 roku na nowo otwartym stadionie odbyły się wyścigi konne. Od 1859 roku Świnoujście posiada też teatr. W roku 1939 w Świnoujściu czynnych było 38 hoteli, 153 pensjonaty, 12 kortów tenisowych [odbywały się tutaj Międzynarodowe Turnieje Tenisowe]. Liczba turystów i letników sięgała ponad 600 tysięcy, natomiast liczba mieszkańców wynosiła około 40 tysięcy z czego połowę stanowiło wojsko. Równolegle zmieniał się też wygląd świnoujskiego portu. Powoli przekształcał się z handlowego na bazę wojskową. Wzrastała jego rola jako ważnego punktu strategicznego. Od 1856 roku stacjonował tu garnizon wojsk, a w 1863 utworzono komendanturę wojskową z dwoma okrętami: Nimfą i Arkoną. W tym też roku ukończono budowę fortyfikacji [rozpoczętą w 1848 roku] i rząd pruski ogłosił Świnoujście twierdzą III klasy.

      Od 1908 roku w Europie nasila się fala kryzysów gospodarczych, co doprowadziło do wybuchu I wojny światowej. Świnoujście pełniło wówczas rolę bazy Kriegsmarine. Lata przed drugą wojną światową i w czasie wojny to czas rozbudowy morskiej floty. W 1931 r. komendantem miejscowego garnizonu został Wilhelm Canaris [późniejszy szef Abwehry]. Na Karsiborzu powstała baza okrętów podwodnych, a w okolicy zaplecze portu wojennego - magazyny, składy amunicji, bunkry itp. W stoczni na Warszowie produkowano małe drewniane trałowce, dokonywano remontów i zaopatrywano statki w torpedy. Na przełomie 1944/45 roku miasto liczyło 40 tysięcy mieszkańców z czego połowę stanowiło wojsko. Wojnę miasto przeżyło bez większych sensacji i dopiero pod sam koniec 12 marca 1945 r. w czasie tzw. nalotu dywanowego zniszczonych zostało 55% zabudowy, kilkadziesiąt statków i zginęło około 23 tys. ludzi. Świnoujście zostało zdobyte 5 maja 1945 roku jako ostatnie miasto na Pomorzu.


W czasie układu poczdamskiego granice Polski wytyczono na Odrze i Nysie. Jednak dokładna granica Świnoujścia została wytyczona dopiero w 1950 roku. Oficjalne przekazanie władzy administracji polskiej od radzieckiej komendantury wojskowej odbyło się 4 października 1945 roku. W skład tej grupy wchodził Władysław Matula mianowany pełnomocnikiem rządu na obwód woliński oraz Roman Berent jako jego zastępca. Pierwszą siedzibą władz był budynek przy Placu Słowiańskim nr 3. czasy były bardzo ciężkie. W styczniu 1946 roku miasto liczyło zaledwie 500 cywilnych mieszkańców, a w 1948 roku było ich już około 8 tysięcy. Sytuację utrudniał również brak sprawnie funkcjonującej przeprawy promowej. Połączenie międzybrzegowe obsługiwane było przez promy z załogą niemiecką pod nadzorem komendantury radzieckiej, która dysponowała trzema jednostkami poniemieckimi. Były to West Swine, Ost Swine i Caseburg. Ruch kołowy obsługiwany był przez prom czołowy Riga. W 1946 roku władzom miasta przekazano statek, który po remoncie otrzymał nazwę Piast. Kursował między Szczecinem i Świnoujściem, a także Międzyzdrojami, Karsiborem itp. Dopiero w 1950 roku przekazano prom burtowy Ost Swine, który już jako Wolin rozpoczął obsługę przeprawy z polską załogą i pod polskim zarządem.


Ważną sprawą była ochrona portu i miasta. Tym zajęła się Milicja Morska utworzona w Świnoujściu 1 styczniu 1946 roku. We wrześniu 1946 przybył także 20 osobowy oddział Straży Portowej /chociaż formalnie istniał dopiero od grudnia 1946/ pod komendą Antoniego Michalczuka i następnie Władysława Erzepki. Już w 1948 rozpoczęto odbudowę i przebudowę portu Świnoujście z wojennego na handlowo - rybacki. Rozpoczęto też budowę wielkiego kombinatu rybnego, zbudowano olbrzymi basen i budynki przemysłowe - już 3 lata później przekazano do eksploatacji Bazę Rybacką w Świnoujściu. Początkowo Bazą zarządzał gdyński Dalmor, ale już w styczniu 1952 roku powołane zostało samodzielne Przedsiębiorstwo Usług Rybackich Odra w Świnoujściu, które w latach prosperity zatrudniało kilka tysięcy osób. W 1948 roku Poznańska Regionalna Komisja Ustalania Nazw miejscowości przemianowała część Świnoujścia {Warszów} na Odrę, a PKP na biletach wprowadziła nazwę Odra Port. Podróżny nie mógł nabyć biletu do Świnoujścia bo taka nazwa w spisach kolejowych nie istniała. Dopiero w 1959 roku po włączeniu Warszowa PKP przywróciła normalną nazwę. I znowu miasto podnosi się jak Feniks z popiołów. W latach 50-tych została oddana przez wojsko radzieckie dzielnica nadmorska, a dopiero w 01.05.1958 r. Rada Ministrów podjęła decyzje o odbudowie Świnoujścia. Już 1 lipca 1959 r. powstało Państwowe Przedsiębiorstwo "Uzdrowisko Świnoujście".


Chcesz wiedzieć więcej?

https://muzeum.swi.pl

Tagi

Data dodania 08 marca 2012